In liefde trouw zijn
In kerkbode jaargang 5, nummer 3 werd de kerkdienst van 26 september door ds. van Dalfsen als volgt aangekondigd:
Op zondag 26 september zal het onderwerp “Relaties in verandering” in de kerkdiensten aan de orde komen met als thema: “In liefde trouw zijn…”
We hebben allemaal wel zo onze ervaringen met de veranderende vormen van relaties die mensen met elkaar, maar binnen het geloofsleven ook met God kunnen hebben. Hoe moeten we daar tegen aan kijken en mee omgaan? Het is goed om daar samen over na te denken want het gaat om ons aller verantwoordelijkheid in deze. Daarbij willen we uitgaan van een bijbels perspectief. De lezingen die in afwijking van het gebruikelijke rooster zullen worden gehouden, zijn: 1 Samuël 8; Romeinen 13:8-12 en Mattheüs 22:34-40.
We hopen dat velen de diensten zullen bezoeken en verder met ons mee willen denken.
De preek
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
‘In liefde trouw zijn’, dat is het thema van de preek die het bezinningsonderwerp over ‘Relaties in verandering’ moet inleiden. En vanzelfsprekend gaan we in de kerk er van uit dat de bijbel en het evangelie ons daarbij richting geven. Alleen dat moet wel op een verantwoorde manier gebeuren.
Te veel en te vaak is die bijbel gebruikt door losse teksten te citeren, uit het verband getrokken, die dan het einde moesten zijn van alle tegenspraak. Zo kan het niet en zo mag het niet. Daarom heb ik zo zorgvuldig mogelijk gezocht naar bijbelplaatsen die de grote lijnen van de bijbelse boodschap aangeven. Daarbij zijn ‘liefde’ en ’trouw’ zeker woorden en begrippen, die de kern van de bijbelse boodschap in zich hebben.
Daarom viel de keuze ook op wat de bijbelvertalers boven dat gedeelte uit Matteüs hebben geschreven: Het grote gebod. De Here God liefhebben, met heel je hart en met heel je ziel en met heel je verstand en de naaste liefhebben als je zelf. Voor Israël en voor de volgelingen van de grote Zoon van Israël Jezus van Nazareth, is dat het raamwerk waarbinnen heel het leven valt. En alle geboden – en Israël kent er nogal wat – en ook binnen de Christelijke traditie zijn nog al wat regeltjes en gebodjes gemaakt, moeten voldoen aan die ene grote regel van het gebod van de liefde. Wanneer dat gaat wringen, dan zullen de voorschriften en bepalingen, die misschien ooit goed geweest zijn, toch moeten vervallen. En zullen nieuwe, aangepaste regels moeten worden gesteld. Het is denk ik goed om ons dat te realiseren, voordat we nader ingaan op de veranderde vormen van relaties waar we in onze tijd mee te maken hebben.
Ik wil er niet echt een lange preek van maken, maar toch even aangeven wat we dan bedoelen als het gaat over ‘Relaties in verandering’. Misschien moet ik dan maar beginnen met de volgorde die het liefdegebod ook heeft: de relatie van de mens tot God.
Wie enigszins op de hoogte is van de ontwikkelingen in kerk en geloofsleven weet dat er de laatste jaren ook op dit gebied veel veranderd is. Sociologische onderzoeken zoals ‘God in Nederland’ hebben niet alleen als uitkomst dat het aantal kerkleden sterk terug loopt, maar ook hoe anders mensen hun relatie tot God beleven. Het Godsbeeld wordt vager, vaak veel minder persoonlijk en dat heeft absoluut gevolgen voor de verhouding tot God. Daarover alleen al zou je een lange preek kunnen houden. Wellicht kan dat ook ter sprake komen op een van de avonden die daarvoor gepland zijn in het kader van dit project.
Maar ik noem nu even het tweede deel van dat grote gebod. De relaties van mensen onder elkaar. Het zal duidelijk zijn dat ik daarbij niet allereerst de zakenrelaties op het oog heb, al gelden daar ook zeker normen en waarden voor. Maar ik denk in dit verband vooral aan wat je zou kunnen noemen gevoelsrelaties. En dan nog wat scherper aangeduid als ’twee-relaties’.
Op dat gebied is er de laatste jaren ook veel veranderd. Om maar eens wat te noemen: Vroeger kwam echtscheiding zelden voor. Als je de statistieken geloven mag, loopt nu een op de drie huwelijken in een echtscheiding uit. Zestig procent van de bevolking leeft niet in het traditionele gezinsverband. Het gezin als de hoeksteen van de samenleving is aan het verdwijnen. Samenwonen voor het huwelijk was vroeger in brede kringen een schande maar is nu onderhand de gewoonste zaak van de wereld geworden. Nog niet zo heel lang geleden werd er gefluisterd over de sexuele geaardheid bijvoorbeeld van een politicus of een televisiepresentator. Nu praat hij of zij daar openlijk zelf over. En in veel kringen ook binnen de kerk zijn mensen met een homosexuele geaardheid uit hun schuilhoeken te voorschijn gekomen. De dodelijke eenzaamheid, waarin ze soms vroeger leefden lijkt voorbij te zijn. En velen hebben ook de behoefte om dat vorm te geven in een twee-relatie. En zo zouden er nog meer voorbeelden gegeven kunnen worden van veranderingen in de vormgeving van menselijke gevoelsrelaties.
De bezinningsvraag die aan de orde wordt gesteld zou deze kunnen zijn: Hoe gaan we om met al deze veranderingen? En wanneer wij ons leven willen inrichten naar het bijbels perspectief wat moet onze houding dan zijn? Zijn er in het bijbels getuigenis misschien voorbeelden te vinden, die ons kunnen helpen om temidden van alle veranderingen onze verantwoordelijkheid te dragen en onze houding te bepalen?
Helaas worden de ontwikkelingen, zoals die zich op dit gebied in onze tijd voordoen heel vaak gezien alleen maar als een vorm van afglijden. Vervaging van normen en waarden, die je met lede ogen aanziet, maar die je niet kunt keren. En ik weet van velen die daar onvrede mee hebben, maar dat gevoel wegduwen, omdat ze zich onmachtig voelen op een ander manier hier mee om te gaan. Er is wat dat betreft veel pastoraal werk aan de winkel.
Terug naar de bijbellezingen van deze dienst. Zoals gezegd, ook in onze tijd met al zijn veranderingen moeten deze dingen geplaatst worden in het kader van het grote liefdesgebod. De apostel Paulus heeft in zijn dogmatische brief aan de gemeente van Rome geschreven, dat de vervulling van de wet bestaat uit het liefhebben van elkaar.
En dat is voor hem dan geen algemene kreet, want hij noemt dat ook in verband met zeer concrete levenssituaties zoals doodslag, stelen, echtbreken, begeren, enzovoort. Zeker niet om de geboden rondom deze situaties op te heffen, maar wel om ze steeds te toetsen aan het grote gebod van de liefde. Daaraan moeten we trouw blijven. Dat vraagt dus bij alle veranderingen in relaties om bezinning. Want het onveranderd vasthouden aan regels en voorschriften uit vroeger tijden kan betekenen de ander onrecht aandoen en dat is in strijd met het liefdesgebod.
Tenslotte zou je de vraag kunnen stellen: Is er in de bijbel misschien ook een voorbeeld te vinden hoe God zelf tegen al die veranderingen in menselijke relaties aankijkt? Nou dit staat vast: Als er Een is die in liefde trouw blijft, dan is Hij het wel.
Misschien hebt u zich afgevraagd wat die lezing uit 1 Samuël 8 in dit thema kan betekenen. Na lang nadenken ben ik bij dit bijbelgedeelte terecht gekomen omdat hier naar mijn mening sprake is van een zeer ingrijpende verandering in een relatie. Israël, door de God van Abraham, Isaac en Jacob uit Egypte geleid en bevrijd. Hij maakt weliswaar gebruik van leiders, zoals Mozes, Aäron, Jozua en richters in ad hoc situaties en zieners zoals Eli en Samuël. Maar het contact met zijn volk blijft een zeer directe relatie.
En daar komt verandering in. Niet op Gods eigen initiatief, maar vanwege de vraag en de behoefte van het volk. En dan ook nog niet zozeer, omdat ze dat zelf bedacht hebben, maar omdat ze mee willen doen met de volken rondom hen. Ze willen een koning. O nee, ze willen de relatie met God niet verbreken, maar die wordt wel anders. Samuël is door deze vraag van de kaart.
Maar God zegt tot Samuël: Luister naar hen en stel een koning over hen aan! Hij blijft ondanks de verandering in de relatie met Hem trouw in liefde voor zijn volk. Alleen, de nieuwe liefdesruimte die God biedt in een veranderde situatie is nooit zonder voorschriften en verordeningen. Juist ook om binnen het kader van het liefdesgebod te blijven. Daarom krijgt de koning in Israël anders dan alle ander koningen in de omringende landen een duidelijke en uitgebreide instructie. Het kan niet zo zijn dat veranderingen in relatievormen normloos en zonder regels kan blijven. Want de liefde tot God moet bewaard blijven en de liefde voor elkaar moet zijn gegarandeerd.
In liefde moeten we trouw blijven, in navolging van Jezus Christus onze Heer.
Amen.